कदाचित शीर्षक वाचून तुम्हाला वाटले असेल की आम्ही विनोद करीत आहोत. पण असे नाही, हवेत बटाटे उगवण्याचे हे कृत्य जगातील इतर कोणत्याही देशात घडलेले नाही, तर आपल्याच भारतात घडले आहे. हरियाणाच्या कर्नाल येथील बटाटा तंत्रज्ञान केंद्राने हे काम केले आहे. या प्रयोगात वैज्ञानिक मातीशिवाय हवेत बटाटे उगवतात.
सर्वात महत्वाची बाब म्हणजे या बटाट्याचे उत्पादन सामान्य बटाट्यांपेक्षा 10 टक्के जास्त असेल. शास्त्रज्ञांचे म्हणणे आहे की या तंत्राने कमी किंमतीत जास्त बटाटे पिकवता येतात. याचा शेतकऱ्यांना मोठ्या प्रमाणात फायदा होईल. हवेमध्ये बटाटे कसे वाढतात ते पाहूया.
कर्नाकमधील बटाटा औद्योगिक केंद्राच्या शास्त्रज्ञांनी हवेत बटाटे वाढविण्यात यश मिळवले आहे. सामान्य तंत्रज्ञानाच्या जागी आता या तंत्राचा वापर करून शेतकरी अधिकाधिक बटाटे उगवू शकतील.
या तंत्राचे नाव एरोपॉनिक आहे. त्यामध्ये कोणतीही जमीन किंवा माती आवश्यक नाही. तसेच हा बटाटा वाढवण्याचा खर्चही कमी येईल. याद्वारे शेतकरी कमी पैशात अधिक पैसे कमवू शकेल.
हे तंत्रज्ञान आंतरराष्ट्रीय बटाटा केंद्राच्या सहकार्याने केंद्र सरकारने तयार केले आहे. आता हे हरियाणाच्या शेतकर्‍यांना शिकवले जाईल. केंद्र सरकारने एरोनोपिक तंत्रज्ञानाने शेतीला मान्यता दिली आहे.
एरोनिक तंत्रात उगवलेले बटाटे थेट सर्व पोषण मुळांमध्ये आढळतात. ते हवेत लटकतील आणि त्यावर बटाटे वाढतील. प्रकल्पाचे वरिष्ठ सल्लागार डॉ. मुनीष सिंगल म्हणाले की, हा एक अत्यंत महत्त्वाचा प्रकल्प आहे.
डॉ. मुनीष यांच्या म्हणण्यानुसार, या तंत्रामुळे बटाटा बियाण्याची गुणवत्ता सुधारेल. बऱ्याच वेळा जमिनीत बॅक्टेरियांमुळे बटाटे खराब होतात. परंतु या तंत्रामुळे ही समस्या दूर होईल.
तसेच यामुळे बटाट्याचे पिक घेण्यासाठी आता जमीन किंवा मातीची आवश्यकता संपुष्टात येईल असे समजते. हे बटाटे पिक हवेत अधांतरी घेतले जाते आणि त्याचे उत्पादन पारंपारिक उत्पादनाच्या १२ पट अधिक आहे. यासाठीचे बियाणे तयार करण्याचे काम यशस्वी झाले असून २०२० मध्ये हे बियाणे शेतकऱ्यांना दिले जाईल असे समजते. या नव्या पद्धतीला एरोपोनिक तंत्रज्ञान असे नाव दिले गेले आहे.
ही लागवड मोठ्या प्लास्टिक अथवा थर्मोकोलच्या डब्यात केली जाते. ऑफ सिझन मध्येही लागवड करता येते. लागवडीचा खर्च कमी आहेच पण उत्पादनही मोठे येते. एका रोपाला ५० ते ६० बटाटे लागतात. त्यावर रोग पडण्याचा धोका नाही. लागवड केल्यावर पोषकतत्वे आणि गरजेनुसार पाणी दिले जाते. त्यामुळे मुळांची दमदार वाढ होते आणि अधिक संखेने बटाटे लागतात. या तंत्रज्ञानासाठी केंद्रीय बटाटे संशोधन संस्था सिमला यांचे सहकार्य घेतले गेले आहे.